MS kronik, relapslar ile seyreden ve nörolojik disabiliteye sebep olan bir otoimmün hastalıktır. Henüz tanı almamış hastaların veya relaps yaşayan hastaların sıklıkla başvurdukları klinikler olan acil servislerde çalışan hekimler olarak MS'den şüphelenme eşiğimizi düşük tutmamız, hastaların erken tanı ve tedaviye ulaşması açısından önemlidir.
Merhabalar, hayatı tehdit edici bir tanı olmasa da acil serviste erken fark edildiğinde seyrinde ciddi fayda sağlanabilen bir hastalıktan bahsedeğim. Nöbetlerde sıklıkla karşılaşabileceğimiz bir vaka örneği ile başlayalım.
Vaka
36 yaşında bir kadın hasta acil servis yeşil polikliniğe 2-3 gündür olan öksürük şikayeti ile başvuruyor. Burun tıkanıklığı ve boğaz akıntısı olduğunu söylüyor. Hasta acil serviste her gün yüzlerce kez görülen tipik bir ÜSYE hastası gibi duruyor. Tam "bunun için mi acil servise başvurdunuz" diye tepki vermeye hazırlanırken hasta bir şikayetini daha ekliyor: "bugün hayatında ilk defa bulanık görmeye başlamış!". Sorguladığımızda 1-2 ay kadar önce birkaç gün süren bacaklarında uyuşma ve karıncalanmalar olduğunu ancak geçtiğini söylüyor. Hastanın vitallerinde subfebril ateş dışında bir özellik saptanmıyor. Ancak içimize sinmeyen bir şeyler var. MS olmasın?
Multiple Skleroz
Multipl Skleroz (MS) inflamasyon, demyelinizasyon ve akson hasarı ile karakterize otoimmün bir merkezi sinir sistemi hastalığıdır. Myelin kılıflar, oligodendrositler ve daha az oranda akson ve sinir hücresinin kendisi hasarlanır. Sıklıkla genç yetişkinlerde ortaya çıkar. Prevalansı coğrafi özelliklere bağlı olarak 100.000 de 2 ile 200 arasında değişmektedir. İlk olarak 1868 yılında Jean-Martin Charcot tarafından bildirilmiştir
Travmadan sonra genç erişkinlerde nörolojik disabilitenin ikinci en sık nedenidir. Kadınlarda erkeklere oranla 2-3 kat daha sık görülür ve ortalama 28-31 yaşlarında tanı konur. Otoimmün hastalığa sahip olanlarda görülme sıklığı artar.
Patofizyoloji
MS santral sinir sisteminin demiyelinizan bir hastalığıdır ve diffüz aksonal hasara yol açar. Patogenezi tam olarak açıklanamamış olsa da miyelin kılıfın yapısal elementlerine karşı gelişen T-hücre aracılı bir otoimmün hastalık olduğu bilinmektedir. MS, oligodendrositlerde aksonal miyelin kılıflarının hasarlanması ile nöronal uyarı iletiminin yavaşlaması ve buna bağlı fonksiyonel bozuklara neden olur. Sıklıkla nüks ve remisyon dönemleri şeklinde ilerleyen, parestezi, ekstremitelerde güçsüzlük, yürümede zorluk, görmede bozulma gibi çeşitli semptomlar ile kendini gösterir.
Klinik
Demiyelinizan plaklar; beyin, beyin sapı, spinal kord ve kraniyal sinirler gibi birçok alanda görülebilir. Tutulumun olduğu yere göre hastanın semptomları çok geniş bir yelpazede farklılık gösterebilir.
Hastaların fizik muayenesinde; yaygın güçsüzlük, hiperrefleksi, klonus, pozitif babinski testi, artmış tonus, eklem propriyosepsiyon duyusunda ve ağrı ve sıcaklık duyularında azalma görülebilir.
Santral görme kaybı ile başvuran optik nörit, MS hastalarının %30’unda ilk bulgu olarak görülür. Çoğu hasta hastalığının bir döneminde bulanık görme, renkli görmede bozulma ve göz ağrısı gibi belirtileri yaşar.
Hastalar nadiren tam veya tama yakın motor fonksiyon kaybı görülen transvers miyelit tablosu ile başvurabilirler.
Hastalığın erken dönemlerinde akut alevlenme sonrasında tama yakın iyileşme görülmesi ilerleyen yıllara göre daha sıktır.
Lhermitte İşareti: Servikal spinal kordun dorsal bölümünü etkileyen birçok farklı patolojide de görülebilse de MS ile özdeşleşen bir klinik bulgudur. Boynun fleksiyonu ile gövdeye ve ekstremitelere yayılan bir elektriklenme hissi olarak tanımlanır. 1
MS Tanısında Acil Servisin Yeri ve Önemi
2013 yılında ABD'de yapılan retrospektif bir çalışmada MS tanısı alan 49 hastanın tanı almadan önce toplam 98 kez acil servis başvurusu olduğu tespit edilmiş.