Senkop, iyileşmenin spontan olduğu, postural tonus kaybıyla ilişkili ani, kısa süreli bilinç kaybıdır. Çocukların yüzde 15'e kadarı ergenlik döneminin sonundan önce senkop atağı yaşamaktadır. Çocuklarda senkop olaylarının etiyolojisi çoğunlukla iyi huylu olsa da senkop, ani ölüm potansiyeli olan daha ciddi (genellikle kalp) hastalıkların bir sonucu olarak da ortaya çıkabilir.
Senkop, serebral fonksiyonun geri dönüşümlü bir bozukluğundan kaynaklanan geçici bilinç kaybı olarak tanımlanır. Çocuklarda çoğunlukla iyi huyludur ancak bazen daha ciddi ve potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir nedenin habercisi olabilir. Bu yazımızda; acil servislerde birden fazla branş konsültasyonuna neden olabilen (Çocuk nörolojisi, çocuk kardiyolojisi, çocuk psikiyatrisi) çocukluk çağı senkopu ve ayırıcı tanısına bakış açımızı iyileştirmeyi amaçlıyoruz.
Soru-1: Yaşanan durum bir senkop mu?
Senkop bir bilinç kaybıdır. Avrupa Kardiyoloji Birliği (ESC) tanımları, bilinç kaybını tanımlamak için öyküde üç zorunlu özellik gerektirir. Bunlar:1
1. Motor kontrolün kaybı: Düşme ya da neredeyse düşecek olma durumu. Aynı zamanda ekstremiteler ve boyun gevşek veya sert, bükülmüş veya uzatılmış, gözler açık veya kapalı, miyoklonik sıçramalar var veya yok gibi değişken özelliklere de sahip olabilir.
2. Dokunmaya/konuşmaya tepki olmaması.
3. Bilincin kapalı olduğu dönem için amnezi.
Bilinç kaybını tanımladıktan sonra bir sonraki adım bilinç kaybının kategorisini belirlemektir. Geçici bilinç kaybı; kısa süreli olup kendiliğinden iyileşen bilinç kaybını tanımlar. Görgü tanığının tahmini de dahil olmak üzere bir bilinç kaybına geçici diyebilmek için maksimum 5 dakika sürmelidir. Geçici bilinç kaybını doğru tanımlamak olası nedenleri araştırırken oldukça önemlidir.
Senkop, patofizyolojik olarak, bir dizi belirti ve semptom olarak değil, genel serebral hipoperfüzyona bağlı gelişen bilinç kaybı olarak tanımlanır. Örneğin senkopta yüzün rengi soluk, kırmızı, mavi veya normal olabilir; tonus sert veya gevşek olabilir; hareketler mevcut veya yok olabilir. Senkop ve epileptik nöbetleri ayırt etmek neredeyse hiçbir zaman tek bir ipucuna dayanmaz; bunun yerine tetikleyicilerin, belirtilerin ve semptomların tamamının ayrıntılı sorgulanmasına dayanır. Senkoptan şüphelendiğimiz hastalarda tanı için sorulması gereken sorular Şekil 1’de özetlenmiştir.
Şekil 1: Senkoptan şüphenilen hastalarda tanı için sorulması gereken sorular.2
Soru-2: Senkopta ilk değerlendirme nasıl olmalı?
İlk değerlendirmeyi öykü alma, fizik muayene, ortostatik kan basıncı ölçümü ve EKG oluşturur. Hikâye almak çok önemlidir, çünkü hastanın önceki durumu, belirtileri ve semptomları çok önemli ipuçları sağlar. Senkop atakları arasındaki dönemlerde yapılan testler genellikle normaldir. Senkop ile başvuran hastada EKG anormalliği görülme ihtimali oldukça nadirdir ancak görülmesi halinde yüksek riskli kalp hastalığı tanısına yönlendireceği için her hastada gereklidir. Pediatrik senkopta oturarak ve ayakta kan basıncı ölçümlerinin faydası bilinmemekle birlikte muhtemelen düşüktür.
Hastalara risk sınıflaması yapılmalıdır. Bu konu daha önce şu yazımızda tartışılmıştır. İlk değerlendirmede kalp hastalığı açısından riskleri değerlendiren sorular mutlaka sorulmalıdır. Yüksek riskli bulunan vakalar hastaneye yatırılmalıdır, ancak bazı durumlarda hasta ve yakınlarının, yarışmalı sporlardan ve efordan kaçınarak senkopu tetiklemenin önlenmesi gerektiğini anlamaları koşuluyla hastalar yakın takiple taburcu edilebilir. Düşük riskli vakaların hemen hastaneye yatırılmasına veya test yapılmasına gerek yoktur. Orta riskli vakalar gözlem için uygun servise yatırılabilir.
Kafa travmasına neden olan bilinç kaybı veya bilinç kaybına neden olan kafa travması hangisinin önce gerçekleştiğini sorarak ayırmak gerekir.
