Miliaria, ekrin ter bezlerinin ve kanallarının tıkanmasıyla tetiklenen, ekrin terinin dermise veya epidermise geri akışına neden olan, sık görülen bir cilt hastalığıdır. Bu geri akış, cilt altında terle dolu kesecik oluşumunu içeren bir döküntü ile sonuçlanır. Bu cilt rahatsızlığa halk arasında isilik de denir. En çok yaz aylarında sıcak ve nemli iklimlerde görülür. Milarianın 3 ana türü kristalina, rubra ve profundadır. Bu tüler, klinik ve histolojik farklılıklara neden olan ter kanalının tıkanma derinliğine göre sınıflandırılır. Döküntü genellikle kendi kendini sınırlar ve tedaviden bağımsız olarak düzelir.
Ekrin miliaria (miliaria), ekrin ter kanalındaki tıkanmanın neden olduğu yaygın, geçici bir cilt hastalığıdır. Halk arasında “isilik” olarak bilinmekle birlikte, "ter döküntüsü", "dikenli ısı" veya "sıcak döküntüsü" olarak da isimlendirilir. Klinik görünümün yanı sıra histolojik bulgularla da ayırt edilen üç ana miliaria türü (kristalina, rubra ve profunda) vardır. Kanalın tıkandığı seviyeye göre miliaria türü değişkenlik gösterir. Miliaria en sık terleme durumlarında ortaya çıkar. Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülebilir. Subklinik miliarianın atopik dermatit gelişiminde ilk adım olduğu öne sürülmüştür; ancak bu tartışmalıdır. Bu yazımızda güncel kaynakları göz önüne alınarak miliaria hastalığını ele alacağız.1,2
Miliaria kristalina (Sudamina): Yenidoğanlarda çok yaygındır. İnsidans yaklaşık bir haftalıkken zirve yapar. Sıklık raporları %4,5 ile %9,0 arasında değişmektedir. Yetişkinlerde de görülebilir.
Miliaria rubra: En sık görülen türdür. Yenidoğanların %4’ünde ve her yaştan insanların %30’unda görüldüğü rapor edilmiştir. Miliaria pustulosa, miliaria rubra'nın nadir görülen bir varyantıdır ve en sık yenidoğanlarda rapor edilmiştir.
Miliaria profunda: Tropikal anhidroz veya mamillaria olarak da bilinen Miliaria profunda nadirdir. Yetişkin erkeklerde, özellikle de tropikal iklimlerde görev yapan askeri personelde en yaygın olanıdır.
Etiyoloji
Ekrin ter kanalının tıkanması ve/veya iltihabı tüm miliaria türlerinin nedenidir. Korneositlerin aşırı hidrasyonunun onların şişmesine ve kanalı tıkamasına neden olduğu düşünülmektedir. Deri hücreleri ve diğer kalıntılar da kanalı tıkayabilir. Kanalın ve bezin daha derin tutulumu infilamasyon ve rüptüre neden olabilir.
Yenidoğanlar özellikle miliaria kristalina ve miliaria rubra'ya karşı hassastır. Bunun, doğumdan sonra ekrin ter kanalının az gelişmişliği ve/veya gecikmiş açıklığına bağlı olduğu öne sürülmektedir.
Terlemeye neden olan herhangi bir şey bebeklerde, çocuklarda ve yetişkinlerde miliariaya yol açabilir. Yaygın nedenler şunlardır; sıcak ve nemli ortamlar, yorucu fiziksel aktivite, ateşli hastalık, cildin oklüzyonu.
Sıcak ve nemli ortamlar, özellikle tropikal bir iklime taşındıktan hemen sonra görülen yaygın nedenlerdir. Durum genellikle iklime alışmayla düzelir. Cildin gözeneksiz giysilerle veya bandaj sargılarla kapatılması, (transdermal ilaç yamaları gibi) miliariaya neden olabilir.
Diğer sebepler şunlardır:
* İlaçlar: Miliaria kristalina, özellikle izotretinoin olmak üzere foliküler epiteli etkileyen ilaçlarla ortaya çıkmıştır. Özellikle febril nötropenisi olan hastalarda kemoterapiden sonra ortaya çıkan Miliaria kristalina rapor edilmiştir.
Ayrıca ekrin ter kanalının innervasyonunun terlemenin indüksiyonunda ve miliaria gelişiminde rol oynayabileceği öne sürülmektedir. Terleme sempatik otonomik sistemin kontrolü altındadır ancak postsinaptik nörotransmitter asetilkolindir. Terlemenin antikolinerjik ajanlar tarafından inhibe edildiği ve kolinerjik ilaçlar tarafından uyarıldığı gösterilmiştir. Miliaria, klonidin gibi alfa-sempatomimetik ilaçlarla tedavi edilen hastalarda ve opiatlar, beta-blokerler, atropin , betanekol ve sempatik veya kolinerjik sistemleri etkileyen diğer ilaçlarla tedavi edilen hastalarda rapor edilmiştir .
* Stafilokokal haşlanmış deri sendromu, Stevens-Johnson sendromu ve toksik epidermal nekrolizi takiben epidermisi bozan kutanöz hastalıklarda Miliaria kristalina rapor edilmiştir.
* Terde tuz artışıyla ilişkili bozukluklar: Miliaria kristalina,